حرم امام صادق(ع) یا حضرت معصومه(س)

امروز چهاردهم آبان مصادف با دهم ربیع الثانی، سالروز وفات حضرت فاطمه معصومه (س) است. امام جعفر صادق (ع) فرمود آگاه باشید که برای خدا، حرمی است و آن مکه است و برای پیامبر خدا حرمی است و آن مدینه است و برای امیرمومنان حرمی است و آن کوفه است. بدانید بهشت، هشت دروازه دارد که سه در آن به سوی قم است. بانویی از فرزندان من به نام فاطمه دختر موسی در آنجا رحلت می کند که همه شیعیان ما با شفاعت او وارد بهشت می شوند.

آیت الله عبدالله جوادی آملی درباره جایگاه خواهر امام رضا (ع) گفت: وجود مبارک فاطمه معصومه(س) از آن جهت که در بیت امامت، ولایت، رسالت و کرامت به دنیا آمده، یک فخر است ولی بهره برداری متقابل این کریمه از این ذوات قدسی فخر دیگر و مهمتری است. وجود مبارک کریمه اهل بیت (س) در سلسله جلیله انبیا و اولیا قرار دارد؛ یعنی وقتی سلسله انبیا (ع) و اولیای الهی یعنی ائمّه معصومین به پایان رسید و نوبت به شاگردان ممتاز و اصحاب خاص ائمّه رسید، می بینید وجود مبارک فاطمه معصومه (س) به عنوان یکی از شاگردان نمونه ائمّه (ع) و یکی از اصحاب خاص ائمّه (ع) مطرح است و وارث همان معارف است.

وی افزود: اگرچه حضرت فاطمه معصومه، دختر امام و خواهر امام و عمه امام (ع) است، ولی بالأخره هم خانم است و هم امام یا پیغمبر نیست ولی به مقام عظیمی رسیده است که ما در زیارت آن حضرت از ذات اقدس الهی می خواهیم که شفاعت این بی‌بی را درباره ما مؤثر و مقبول قرار بدهد و از اینجا معلوم می شود کسی که امام و پیغمبر نیست، می تواند به مقامی برسد که نزد خدا منزلتی داشته باشد.

جوادی آملی با اشاره به روایتی از امام رضا (ع) درباره پاداش زیارت حرم حضرت معصومه گفت: از این روایت معلوم می شود کریمه اهل بیت حقّی دارد که بعضی از زائران به حقّش عارف هستند و بعضی عارف نیستند و بعضی او را فقط به عنوان خواهر امام و دختر امام و عمه امام می شناسند و زیارت می کنند که اینها طرفی (بهره‌ای) از فضیلت و ثواب را می برند اما به ثواب کامل راه نمی یابند. بعضی حقّ این کریمه را می شناسند که امام هشتم فرمود هر کس خواهرم را عارفاً بحقّها زیارت کند، بهشت برای او است.

رهبر معظم انقلاب نیز درباره جایگاه شهر قم فرمود: سه نقطه برجسته در میان این همه نقاط روشن، چشم را به خود جلب می ‏کند. اول، حرم مطهر و مضجع شریف حضرت فاطمه معصومه (س) است؛ آن بزرگواری که این سرچشمه‏ جوشان و خروشان، نخستین بار از کنار مرقد او جوشید و برکاتش به همه عالم و بخصوص به دنیای اسلام رسید.

در میان فرزندان امام کاظم (ع) پس از امام رضا (ع)، حضرت معصومه (س) از نظر علمی و اخلاقی والامقام ترین آنان است. این بانو همچون حضرت زینب (س) عالمه غیرمعلمه بوده است. در مقام علمی حضرت معصومه (س) همین یک روایت تاریخی کفایت می کند که جمعی از شیعیان به قصد دیدار حضرت موسی بن جعفر (ع) و پرسیدن سؤالاتی از ایشان راهی مدینه شدند و چون امام کاظم (ع) در مسافرت بود، پرسش های خود را به حضرت معصومه (س) که در آن هنگام کودکی خردسال بود، ارائه دادند.

فردای آن روز برای بار دیگر به منزل امام رفتند، اما هنوز ایشان از سفر برنگشته بود. پس به ناچار پرسش های خود را بازخواستند تا در مسافرت بعدی به خدمت امام برسند، غافل از این که حضرت معصومه (س) جواب پرسش ها را نوشته بود. وقتی پاسخ ها را دیدند، بسیار خوشحال شدند و پس از سپاسگزاری فراوان، شهر مدینه را ترک کردند. این شیعیان در بین راه با امام موسی بن جعفر (ع) مواجه شده، ماجرای خویش را بازگفتند. وقتی امام، پاسخ پرسش ها را مطالعه کردند، سه بار فرمودند: «پدرش به فدایش».

حضرت معصومه (س) در اول ذیقعده سال ۱۷۳ هجری در شهر مدینه دیده به جهان گشود و از همان آغاز در محیطی پرورش یافت که پدر و مادر و فرزندان، همه به فضایل اخلاقی آراسته بودند. پس از آن که پدر بزرگوارش شهید شد، فرزند آن امام، حضرت رضا(ع) عهده دار تعلیم و تربیت خواهران و برادران خود شد و تامین مخارج آنان را نیز برعهده گرفت و در اثر توجهات زیاد آن حضرت، هر یک از فرزندان امام کاظم(ع) به مقامی والا دست یافتند و زبانزد همگان شدند.

در سال ٢٠٠ هجری قمری در پی اصرار و تهدید مامون عباسی سفر تبعیدگونه حضرت رضا (ع) به مرو انجام شد و آن حضرت بدون این که کسی از بستگان و اهل بیت خود را همراه ببرند، راهی خراسان شدند. حضرت معصومه(س) یک سال پس از هجرت امام رضا(ع) در سال ۲۰۱ هجری قمری، به شوق دیدار برادر به سمت خراسان حرکت کرد و همچون عمه بزرگوارش حضرت زینب(س) پیام مظلومیت و غربت برادر خود را به مردم می رساند و هنگامی که کاروان آن حضرت به شهر ساوه رسید، ماموران حکومت عباسی بر سر راه آنان ظاهر شده و با همراهان حضرت وارد جنگ شدند و در نتیجه تقریبا همه مردان کاروان به شهادت رسیدند، حتی بنابر نقلی حضرت(س) معصومه را نیز مسموم کردند.

به اعتقاد برخی راویان تاریخ، حضرت معصومه (س) بر اثر اندوه از این ماتم یا بر اثر مسمومیت از زهر جفای دشمن، بیمار شده و خواستند تا به سمت قم حرکت کنند و لذا فرمود مرا به شهر قم ببرید، زیرا از پدرم شنیدم که می فرمود شهر قم مرکز شیعیان ما است.

در بیست و سوم ربیع الاول حضرت معصومه(س) با استقبال شیعیان قم وارد این شهر شدند و در محلی که امروز میدان میر نامیده می شود، شتر آن حضرت در مقابل منزل موسی بن خزرج یکی از بزرگان خاندان اشعری در قم زانو زد و افتخار میزبانی حضرت نصیب او شد. آن حضرت ۱۷ روز در این شهر به عبادت پرداختند که محل عبادت آن حضرت به نام بیت النور هم اکنون محل زیارت ارادتمندان آن حضرت است. سرانجام در روز دهم ربیع الثانی سال ٢٠١ هجری پیش از آن که امام رئوف و برادر بزرگوارش علی بن موسی الرضا را زیارت کند، دیده از جهان فرو بست.

مدفن حضرت معصومه (س) و توصیه امامان بر زیارت قبر مطهّر او، بر رونق و موقعیت و جاذبه معنوی این شهر افزود و به تدریج، در آن مکان کتابخانه ها و مدارس دینی و بالأخره در سال ۱۳۱۰ هـجری شمسی حوزه علمیه قم به دست مرحوم آیت الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی تاسیس و احیاء شد و این حوزه که پیشتر هم وجود داشت، جان تازه ای گرفت.