جایگاه معلم در شعر و ادب فارسی کجاست؟
کا 118/هرمزگان شعر کلام موزونی است که با غم و شادی، عشق و جدایی، خشم و آزادی و تمام ارکان زندگی ما ایرانیان پیوند ناگسستنی خورده است. میرجلال الدین کزازی پژوهشگر و نویسنده می گوید؛ ایران ما در درازنای روزگاران، از کهن ترین زمان تاکنون همواره سرزمین سپند و سرود، سرواد و سخن بوده است. همواره سخنوری، برترین، چیره ترین و فراگیرترین هنر نزد ایرانیان شمرده می شده و هنوز نیز می شود.
شعر خیال انگیز است و حماسه آفرین و از تولد تا مرگ با ما همنشین است، از این روست که عبدالجبار کاکایی شاعر و ترانه سرا معتقد است؛ شعر فصل الخطاب مجادله های ماست.شاعران، فعالان، نویسندگان و اهالی شعر و ادب فارسی، گنجینه ای در جغرافیای فرهنگی مشترک ما ایرانیان هستند. برای بسیاری از ما آشنایی با این بزرگان از کودکی در فضای خانواده و تفال بر حافظ سر سفره هفت سین شکل می گیرد. اما عمده آشنایی، فراگرفتن و خوانش اشعار و شناخت فرهنگ و ادب پارسی در محیط درس و کلاس اتفاق می افتد.ادبیات هویت ملی ماست و این معلم ادبیات است که این هویت و فرهنگ را برای دانش آموز تداعی می کند و با شناساندن چهره های فاخر ادبی و فرهنگ و پیشینه ما، دانش آموزان را علاقه مند و ترغیب می کند تا بیاموزند و بشناسند و تفکر کنند.
اهمیت نقش و جایگاه معلم ادبیات در ارتقاء و توسعه علم، فرهنگ و ادب در جامعه، ما را بر آن داشت تا در روز ۲۷ شهریور ماه و همزمان با روز بزرگداشت استاد شهریار شاعر و غزل سرای نامی و معاصر که از او به عنوان مردمی ترین سخنور در روزگار ما نام برده می شود، و پاسداشت روز ملی شعر و ادب پارسی، پای گفت‌وگو با معلم برجسته ادبیات در هرمزگان بنشینیم.
*ضمن معرفی خود و مختصری بیوگرافی بیان بفرمایید که فعالیت شما در چه زمینه‌ای از ادبیات است؟
عباس عزیزی تختی، دانشجوی دکترای ادبیات فارسی هستم. با ۲۸ سال سابقه تدریس درس ادبیات و هم اکنون نیز به عنوان معلم ادبیات در دبیرستان های ناحیه یک بندرعباس مشغول به فعالیت هستم. به فراخور علاقه مندی به ادبیات و فضای شعر و ادب فارسی، آثار ادبی را در حد توان می خوانم و سعی می کنم دانش آموزانم را در این مسیر با خود همراه کنم.
*نظر شما در رابطه با انتخاب سالروز بزرگداشت استاد شهریار به عنوان روز شعر و ادب فارسی چیست؟
نگاه من این است که بزرگداشت شعر و ادبیات و ثبت یک روز در تقویم به این مناسبت ارزشمند است تا همگان به ویژه نسل جوان متوجه جایگاه بلند شعر و ادبیات باشند و بزرگداشت آن را تکریم اندیشه و آگاهی بدانند.
اما این که چرا این مناسبت با روز درگذشت شهریار نامگذاری شده به راحتی نمی توان به پاسخ رسید. در سرزمینی که مردمش با شعر زندگی کرده اند بسیار سخت خواهد بود یک نفر به عنوان نماینده شعر و ادب برگزیده شود و روز بزرگداشت شعر و ادب فارسی روز تولد یا مرگ او باشد.
بسیاری این نامگذاری را نمی پسندند و برخی هم شاید همین مناسبت را تأیید کنند. وقتی جهان، ایران را با شاعران طراز اول می شناسند، نامگذاری روز درگذشت شهریار به عنوان روز شعر و ادب فارسی نمی تواند به طور شایسته و بایسته اهمیت موضوع را کامل کند. اما به هر حال ثبت یک روز به نام شعر و ادب فارسی بسیار نیک است تا تلنگری باشد برای ارج نهادن داشته هایمان.
تاثیر استاد شهریار بر شعر و ادب معاصر چه بود؟
شهریار یکی از شاعران معاصر است که به دلایلی بیش از دیگر هم عصرانش از او سخن گفته شده. بیشترین شهرت او به غزل پردازی است. شناخت شعر کهن فارسی و بهره گیری از زیبایی های آن و ترکیب این زیبایی ها با زبان معاصر در جذب خوانندگان موثر بوده است.
هر شاعری در هر دوره ای اگر بتواند حرف تازه ای بزند و علاوه بر جنبه شاعرانگی و ادبی از این طریق زبان حال مردم سرزمینش باشد و آگاهی ببخشد ماندگار خواهد بود.
شهریار بزرگ ترین شاعر روزگار نیست اما باید پذیرفت برخی از غزل های او که تاثیر پذیرفته از بزرگان سبک عراقی است و مخاطبان خود را پیدا کرده است پس به همین اندازه در این ادبیات سهم دارد، زبان روان و مضمون آفرینی او بر بسیاری از شاعران روزگارش تاثیر گذاشت .
*اهمیت ادبیات و به خصوص شعر در حفظ و ماندگاری زبان فارسی را چطور ارزیابی می کنید؟
ایران سرزمین شعر است. ایرانیان همواره شاعرانه اندیشیده اند و شاعرانه سخن گفته اند. در هر دوره ای شعر و ادبیات نقش درخشانی در زندگی مردم داشته است. در سخت ترین دوره هایی که بر این کشور گذشته است شاعران و خردورزان با زبان ماندگار هنر و شعر شکوهمندترین و تأثیرگذارترین پیام‌ها را گفته اند که برای همیشه برجای مانده است.
زبان فارسی با این ظرفیت بی مانند و گنجینه بی بدیل شعر و ادبیات غنی شده و ماندگار و بی گزند مانده است. در سال هایی پرآشوب فردوسی بزرگ دریافت، بهترین راه نگهداشت زبان فارسی شعر است و کاخی از نظم پی افکند که از باد و باران گزندی نیافته است.
در دوره های مختلف دیگر نیز، شاعران و نویسندگان بزرگ توانستند آن چنان از شعر و ادبیات برای ماندگاری زبان فارسی بهره ببرند که اکنون پس از قرن ها بسیاری از سخنان آن ها به شکل ضرب المثل در زبان مردم جاری است. اگر فردوسی، نظامی، سعدی، مولوی، حافظ و دیگر بزرگان ادبیات نبودند زبان فارسی این اندازه زیبایی و جلوه نداشت.
*با توجه به سابقه فعالیتتان در زمینه ادبیات، فضای شعر و ادب استان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
هرمزگان دیار احساس و شعر و شعور است. مردم نجیب هرمزگان در جزایر و سواحل و همه جا شاعرانه زندگی می کنند. از گذشته های دور هرمزگانی ها با شعر آشنا بوده اند. لالایی هایی که مادران برای کودکان می خوانند، نغمه هایی که در آیین های مختلف می شنویم همه شعر هستند.
گاهی ترانه ای زمزمه می شود، گاهی سازی شور شعر می نوازد ، گاهی صیادان ابیاتی هم خوانی می کنند، گاهی زنان در عروسی ابیاتی زیبا و پر احساس می خوانند و برای هر بخش این آیین اشعار خاص دارند (حنابندان ،سرتراشان، ساخت، عروس بران و..) گاهی درآیین چاردهمی، مجلس زار و بسیاری آیین های دیگر ابیاتی خوانده می شود، و گاه نوحه سرایان اشعاری می گویند که ماندگار می شوند و..این ها نشان می‌دهد هرمزگان سرشار از شعر است.
اما در مورد فضای رسمی شعر هرمزگان باید بگویم فراز و نشیب داریم. ابراهیم منصفی و صالح سنگبر و دیگران شعر هرمزگان را پربار کردند. در دهه های اخیر به لطف حضور محمد علی بهمنی که یکی از بزرگترین غزل پردازان معاصر هستند، نسل توانمندی از شعر به کشور معرفی شد.
علاوه بر بهمنی از چهره های ماندگاری مانند سعید آرمات، محمد حسن مرتجا، پروانه بیابانی، انصاری، ضمیری، محبی و شاعران پرشماری که این روزها هر کدام سرمایه ارزشمند شعر هرمزگان هستند که نام بردن از همه آن ها لیست بلندی می شود. در هرجای این استان استعدادهای ناب شعر هستند که می توانند به نیکی بدرخشند.
*نظر به اینکه شما با نسل جوان در ارتباط هستید، میزان علاقه‌مندی آنان به شعر و ادبیات فارسی را چطور می بینید؟
جوانان و نوجوانان به هنر و ادبیات بسیار علاقه مند هستند، البته شاید بگوییم بسیاری از جوانان آن چنان که باید آثار ادبی را نمی خوانند و نمی دانند که آن هم دلیل دارد . متاسفانه فضای غالب کتب درسی و نگرش کلی، به ادبیات جفا کرده و نگاه تجاری و غیر واقعی به دانش و دغدغه های عجیب و غریب زندگی ، مجال بر ادبیات تنگ کرده است. اما با همه شرایط به نظرم دل و جان زلال نوجوانان و جوانان مشتاق پذیرش و همراهی با شعر و ادبیات است.
*نقش معلمان در آشنایی، ایجاد علاقه و سوق دادن آنان به این سمت و سو چیست؟
معلمان نقش بی مانندی دارند و می دانیم فقط محدود به کلاس‌های ادبیات نمی شود ولی معلمان محترم ادبیات نقش عمده و اساسی دارند. معلم ادبیات نباید خود و کلاسش را محدود و محصور به مطالب ناقص کتب درسی کند و باید شعر و شاعران بزرگ را به خوبی معرفی کند، به هر بهانه ای نمونه های شعر خوب برای شاگردان خود بخواند و آنها را تشویق کند که بیشتر بخوانند.
در همین استان ما بسیاری از کسانی که اهل شعر و ادب شده اند این سرمایه را مدیون معلمان گران‌قدر ادبیات خود هستند. علی رضایی، سعید آرمات، محمد ذاکری، خیرالنساء نصیری نمونه ای از دبیران موفقی هستند که جمع زیادی از پسران و دختران هرمزگان در کلاس درس آنها در هوای شعر تنفس کردند و با سخنان ایشان به ادبیات و شعر علاقه مند شدند.
بسیار فراوان هستند دبیران محترم مدارس که با جان و دل در این زمینه می کوشند و شایسته احترام هستند. نخستین کاری که ما معلمان باید به آن توجه کنیم تقویت مهارت خوانش بچه هاست و سپس به زیبایی شناسی و درک و دریافت آثار ادبی کمک کنیم. و در این مسیر استعداد ها هم کشف شوند.
* به طور کلی برای ارتقاء هویت فرهنگی و فضای شعر و ادب استان چه باید کرد و انجمن‌های ادبی و معلمان در این زمینه چه میزان نقش موثری می توانند داشته باشند؟
برای بهبود وضعیت باید همه همراه باشند و هرکس در حد توان کاری کند. علاقه و استعداد هست اما فضا و توجه درخور و شایسته نیست.هرمزگان قطب اقتصادی کشور است اما وضعیت کتابخانه های ما چگونه است؟ به ویژه مدارس ما در این مورد حال و روز بسیار ناخوشی دارند.
اگر کودکان و نوجوانان ما در مدارس کتابخانه ای نداشته باشند تا ذائقه جانشان با ادبیات و فرهنگ آشنا شود نمی توان انتظار داشت وضعیت خوب شود و الان واقعیت غم انگیزی است که بسیاری از عزیزان ما از خواندن صحیح آثار ادبی ناتوان شده اند و روشن است که نتیجه اش می شود ناتوانی در فهمیدن پیام های این آثار.
باید کتابخانه های مدارس بخش اساسی فعالیت باشند و کتابخانه های عمومی فعال تر و غنی تر شوند. انجمن های ادبی در جذب نوجوانان و جوانان فعال تر باشند. همین جا لازم هست تشکر بکنیم از انجمن های ادبی و شاعران عزیزی که خالصانه در این مسیر می کوشند و در گوشه و کنار هرمزگان چراغ ادبیات را روشن نگه داشته اند.
* و صحبت پایانی…
شاعران وارث آب و خرد و روشنی اند. مهمترین بخش هویت فرهنگی ما ادبیات ماست و زیباترین و دقیق ترین آموزه های زندگی فردی و اجتماعی را نخبگان این سرزمین در آثار ادبی خود گفته اند.
خردورزی، مهربانی، نوع دوستی، تلاش در زندگی، آزادی خواهی ، ستم ستیزی، پرهیز از دروغ و نیرنگ، آگاهی و دانایی، عشق و تمام آنچه برای زندگی سودمند است را در سخن سخنوران و اندیشمندان از رودکی، فردوسی، ناصر خسرو، بیهقی، خیام، نظامی، مولوی، سعدی ، حافظ تا نیما، اخوان، فروغ، سپهری و شاملو و دیگر نخبگان کشورمان می شنویم و زیباترین تصویر سازی های شاعرانه و اندیشه هنری را در آنها می بینیم و لذت می بریم.باید بخوانیم و کتاب های خوب را به فرزندان خود معرفی کنیم، فرهنگ کتاب خوانی را بیشتر از پیش رواج دهیم. سرمایه های ارزشمند ادبی خود را قدر بدانیم و به نسل جدید کمک کنیم این بزرگان را بشناسند.
گفت و گو از علی دهقانی، خبرنگار کا 118
انتهای پیام
