بی‌مهری سیستم آموزشی به آموزشکاوی زبان فارسی
کا 118/قزوین یک متخصص آموزشکاوی زبان‌فارسی گفت: سیستم آموزشی کشور، نسبت به آموزشکاوی زبان فارسی اهتمام لازم را ندارد و انتظار می‌رود، در ایران نیز همانند سایر کشورهای پیشرفته به آموزش زبان‌فارسی به عنوان یک دانش و تخصص نگاه شود.
امیررضا وکیلی‌فرد در گفت‌وگو با کا 118 اظهار کرد: مرکز آموزش زبان‌فارسی دانشگاه بین‌المللی امام‌خمینی (ره) از سال ۱۳۷۱ با هدف آموزش زبان رسمی کشور به دانشجویان خارجی که متقاضی تحصیل در ایران هستند، راه‌اندازی شد و من از سال ۱۳۷۵ فعالیت‌های علمی و آموزشی خود را در مرکز آموزش زبان‌فارسی دانشگاه بین‌المللی امام‌خمینی (ره) آغاز کردم.
نخستین عضو هیئت علمی گروه آموزش زبان‌فارسی در ایران گفت: یکی از اهداف مرکز آموزش زبان‌فارسی، علمی‌کردن آموزش زبان‌فارسی در ایران بود. در آن زمان، هیچ کتاب مناسبی برای آموزش مهارت‌ها وجود نداشت و کتاب‌ها بر اساس روش‌های منسوخی چون دستور و ترجمه نوشته شده بود.
وی با اشاره به فعالیت‌های اجرایی خود در این عرصه گفت: تألیف کتاب در این زمینه، اولین گام مثمرالثمر در راستای فعالیت‌های مرکز بود. برای تألیف کتاب‌های تخصصی هریک از مهارت‌های زبانی، شنیداری، گفتاری، خوانداری و نوشتاری در سطوح پایه، میانی و پیشرفته سطح بندی و به تناسب آنها کتاب‌هایی تألیف شد که در پیشبرد اهداف مرکز و آموزش تخصصی بسیار کارساز بود.
وکیلی‌فرد افزود: با علمی‌شدن فعالیت‌های مرکز و نیز انجام کارهای مناسب رفاهی و فرهنگی، این مرکز سالیان سال به‌عنوان تنها مرکز رسمی آموزش زبان‌فارسی در کشور فعالیت می‌کرد و مدرک آموزشی آن مورد تأیید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری قرار داشت. سال‌ها بعد به دلیل سیاست مدیران وقت وزارت علوم، مراکز آموزش زبان فارسی بیشتری در دانشگاه‌ها برای فعالیت مجوز گرفت که متد و روش برنامه‌های مرکز آموزش زبان‌فارسی دانشگاه قزوین را دنبال کردند.
این متخصص آموزشکاوی زبان‌فارسی، ضمن اشاره به دوران ۱۵ ساله مدیریت خود در سمت‌های معاونت و ریاست مرکز آموزش زبان‌فارسی عنوان کرد: در سال‌های حضورم در این مرکز، اتفاقات خوبی برای این رشته رقم خورد که از جمله آنها می‌توان به تعریف سرفصل برای فارسی‌آموزان گروه‌های انسانی، اجتماعی، مهندسی و علوم پزشکی و تصویب این سرفصل‌ها به‌عنوان مرجع از طرف وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و ابلاغ به سایر مراکز آموزش زبان‌فارسی در سراسر کشور و تألیف کتاب‌های نیمه‌تخصصی برای دانشجویان غیرایرانی اشاره کرد.
وی افزود: پس از گذراندن دوره زبان فارسی، دانشجویان در سال نخست دانشگاه‌ها با چالش بزرگی به نام فارسی‌تخصصی یا زبان‌فارسی ویژه رشته‌های دانشگاهی روبه‌رو می‌شدند. به همین سبب، نسخه‌های اولین کتاب‌های نیمه‌تخصصی را در سال ۱۳۷۷ در این حوزه عرضه شد تا فارسی‌آموزان پس از سپری‌کردن دوره فارسی‌عمومی با زبان نیمه‌تخصصی و علمی فارسی نیز آشنا شوند و هنگام ورود به رشته‌های تخصصی دچار افت تحصیلی نشوند.
این مدرس دانشگاه تصریح کرد: در طی دهه نود، پنج دوره دانش‌افزایی تابستانی برگزار شد که گروه‌های ۲۰۰ نفره برای شرکت در دوره‌های کوتاه مدت یک و نیم ماهه از ۳۰ تا ۴۰ کشور مستقیماً به شهر قزوین آمدند و پس از ارزیابی اولیه سطح بندی شدند که البته در آن برهه معیارهای شاخصی برای سطح‌بندی وجود نداشت.
وکیلی‌فرد اظهار کرد: در همین راستا با کمک همکاران دانشگاه شهید بهشتی، بزرگ‌ترین پژوهش در حوزه آموزش زبان‌فارسی با شرکت ۵۰۰ زبان‌آموز و ۱۵۰ مدرس برای طراحی و تدوین «چارچوب مرجع آموزش زبان فارسی» در حوزه‌های دستور، واژه و کارکرد انجام شد که در سال ۱۳۹۶ به عنوان کتاب سال استان قزوین شناخته شد.
سامفا، آزمون بین‌المللی زبان‌فارسی است
وی خاطرنشان کرد: آزمون بسندگی سامفا، به عنوان تنها آزمون رسمی و مورد تأیید دانشگاه‌های معتبر کشور، از دیگر فعالیت‌های مهم اینجانب است.
وکیلی فرد در توضیح بیشتر این فعالیت افزود: سامفا برای «سنجش استاندارد مهارت‌های فارسی در ایران» است که چیرگی مهارت‌های شنیداری، خوانداری، نوشتاری و گفتاری به زبان‌فارسی را محک می‌زند. سامفا آزمون بین‌المللی زبان‌فارسی است که هم‌چون آزمون تافل و آیلتس در زبان‌انگلیسی عمل می‌کند.
وی با بیان اینکه این آزمون در هشت دوره گذشته به‌صورت همزمان در چندین کشور از جمله، بنگلادش، عراق، ترکیه، لبنان، گرجستان و شهرهای تهران، قزوین، اصفهان، سنندج، مشهد، همدان برگزار شده است، تصریح کرد: خوشبختانه نهمین دوره آن در ۳۱ تیر ماه سال‌جاری برای نخستین بار به صورت برخط و اینترنتی برگزار خواهد شد.
پژوهشنامه آموزش زبان‌فارسی به غیر فارسی‌زبانان
این عضو هیئت‌علمی دانشگاه بین‌المللی امام‌خمینی (ره) گفت: در سال ۱۳۹۱ «پژوهشنامه آموزش زبان‌فارسی به غیر فارسی‌زبانان» که پر استنادترین نشریه است، به کمک متخصصان زبانشناسی و آموزش زبان‌فارسی دانشگاه‌های کشور در دانشگاه بین‌المللی امام‌خمینی (ره) راه‌اندازی شد. طی ۲۰ شماره، در دروه مدیرمسئولی و سردبیری وی، مقالات آماده عرضه به عرصه آموزش زبان‌فارسی شدند و مورد استقبال فراوان دانشجویان ارشد و دکتری و همین‌طور استادان دانشگاه‌های کشور قرار گرفتند. از همین رو، پژوهشنامه در همان سال‌ها برای چندین بار به رتبه الف و نیز Q۱ دست یافت و به‌عنوان دانشنامه آموزشکاوی زبان فارسی مطرح شد.
افزودن رمزینه به منابع آموزش زبان‌فارسی برای نخستین بار
این استاد دانشگاه گفت: برای آموزش علمی به فارسی‌آموزان خارجی، مجموعه «فارسی‌نامه» با ۱۴ جلد کتاب در سطوح پایه، فرا پایه، فرومیانی و فرامیانی و پیشرفته تألیف شده است که ۱۰ جلد آن فارسی‌عمومی و ۴ جلد پیشرفته آن فارسی‌نیمه‌تخصصی با ترکیب فناوری و دانش است.
وی ادامه داد: همچنین در این برهه، افزودن «رمزینه پاسخ سریع» به منابع آموزش زبان‌فارسی برای نخستین بار صورت گرفته است. گفتنی است که پاسخ سریع همان «کیو آر کد» است که به دانشجویان کمک می‌کند تا با تلفن‌همراه متصل به اینترنت، متن‌های شنیداری کتاب را اجرا و بشنوند. دیگر نیازی به همراه داشتن لوح فشرده یا فلش برای گوش‌کردن و انجام فعالیت‌های شنیداری نیست. این در حالی است که درکتاب‌های زبان‌های دیگر مانند زبان‌انگلیسی و فرانسه هنوز رمزینه پاسخ سریع به کار نرفته است.
وکیلی‌فرد تصریح کرد: در این مجموعه، مهارت‌های اصلی زبانی شامل مهارت‌های شنیداری، گفتاری، خوانداری، نوشتاری و نیز مهارت اجتماعی و فرهنگی، برای انتقال تمدن، تاریخ و فرهنگ ایرانی-اسلامی به صورت همزمان در همه درس‌ها تدریس می‌شود که در فهرست ابتدایی کتاب‌ها، عنوان همه مهارت‌های اصلی و زیرمهارت‌های دستور، تلفظ و واژه را می‌توان مشاهده کرد.
بی‌مهری جامعه علمی ایران به آموزش زبان‌فارسی
این متخصص آموزشکاوی زبان‌فارسی گفت: در این حوزه تخصصی هر زمانی که در مراکز آموزش زبان‌فارسی به غیرفارسی‌زبانان از کارشناسان و متخصصان آموزشکاوی زبان‌فارسی بهره گرفتیم، به نتایج درخشانی رسیدیم. اما متاسفانه، هنوز به آموزش زبان‌فارسی به‌عنوان یک تخصص نگاه نمی‌شود، علیرغم اینکه در سایر کشورها به این دانش توجه ویژه می‌شود. هنوز برخی فکر می‌کنند که افراد، هم‌چون خیام که فیلسوف، ریاضی‌دان، ستاره‌شناس و شاعر و همه‌چیزدان بود، می‌توانند رشته‌ای بجز آموزش زبان‌فارسی بخوانند و زبان فارسی را هم آموزش بدهند.
وکیلی‌فرد ادامه داد: هم‌اکنون، دانش آموزشکاوی در دنیا دارای رشته‌ها و گرایش‌های بسیاری است. با وجود آن که سرفصل‌های این رشته را تهیه کرده‌ام و در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری خوشبختانه، تأیید و تصویب شده است، اما کشور ما شاید یکی از معدود کشورهایی باشد که با سابقه زبانی طولانی، هنوز رشته آموزش زبان‌فارسی در مقطع کارشناسی ندارد و همین امر سبب شده تا از آموزشکاوی زبان‌های دیگر دنیا به طور کلی عقب باشیم.
وی افزود: متاسفانه مرزهای بین دانش آموزشکاوی زبان‌فارسی با سایر رشته‌ها در ایران شناخته شده نیست و بیشتر به‌دلیل نگاه‌های‌صنفی، آگاهانه این مرزها دچار سستی شده است. اما در دنیا گرایش‌های زبان‌اول، زبان‌دوم و زبان‌خارجی را برای کودکان، نوجوانان و بزرگسالان به طور تخصصی آموزش می‌دهند. دانش آموزشکاوی زبان‌های دیگر هم‌چون کره‌ای، ترکی استانبولی و عربی با سرعت بیشتری درحال پیشرفت است و به این دلیل، علیرغم تاکیدات دلسوزان کشور، جایگاه زبان فارسی هر روز بیشتر از دیروز دچار تزلل می‌شود.
به آموزش زبان‌فارسی به‌عنوان یک تخصص نگاه شود
این متخصص آموزشکاوی زبان‌فارسی تصریح کرد: در دنیا نزدیک به ۲۰۰ دانشگاه، زبان‌فارسی را به‌عنوان زبان‌اصلی یا فرعی در رشته‌های ایران‌شناسی، آموزش مترجمی زبان‌فارسی، شرق‌شناسی و خاورمیانه شناسی، مطالعات اسلامی، مطالعات آسیایی در خارج از کشور تدریس می‌کنند، اما به علت کمبود منابع علمی آموزشی و بهره نگرفتن از متخصصان آموزش زبان فارسی، تاکنون بعضی از این گروه‌ها تعطیل یا فعالیت‌های آنها محدود شده است.
وی خاطرنشان کرد: بیشتر دانشجویان غیر ایرانی در حال حاضر عموماً از کشورهای همسایه برای تحصیل به ایران می‌آیند، بیشتر این داوطلبان رشته‌های پزشکی و مهندسی برای ادامه تحصیلی انتخاب می‌کنند. به همین دلیل، نیاز آنان بیشتر یادگیری زبان‌فارسی علمی است.
وکیلی‌فرد تأکید کرد: در کنار آنها، برخی از دانشجویان به‌ویژه، چینی‌ها و ترکیه‌ای‌ها برای کار در حوزه‌های بازرگانی و اقتصادی و نیز به‌عنوان مترجم، زبان فارسی را می‌آموزند تا در آینده به عنوان مترجم مشغول به کار شوند. برای این دسته، یادگیری زبان فارسی معاصر و گفتاری از اهمیت به‌سزایی برخوردار است. طبیعتاً بهبود شرایط اقتصادی و بازرگانی با سایر کشورها برای افزایش تعداد دانشجویان غیرایرانی در این کشور بسیار مؤثر است.
متخصص آموزشکاوی زبان‌فارسی تصریح کرد: اگر بسترهای اقتصادی و تبادلات بازرگانی مناسب نباشد، روزبه‌روز از علاقمندان یادگیری و تحصیل زبان‌فارسی در میان این گروه کاسته خواهد شد. در کنار این تهدید، تهدید دیگری که وجود دارد این است که ما هنوز رشته مترجمی زبان فارسی را در کشور نداریم. تحصیل این گروه در رشته‌های دیگر از جمله ادبیات فارسی باعث سرخوردگی آنها و در اکثر موارد ناتمام ماندن درس‌های آنان شده است. ما امیدواریم با کمک دانش نوپای آموزشکاوی زبان‌فارسی بتوانیم از یک سو این رکن مهم هویت و عامل همبستگی ایرانیان را به دانش‌آموزان در داخل کشور بیاموزیم و از دیگر سو، گنجینه‌های بشری نهفته در زبان و فرهنگ فارسی را به غیرفارسی زبانان خارج از کشور و در جهان گسترش دهیم.
انتهای پیام
