امام رضا (ع) با پذیرش ولایتعهدی چه پیامی داشتند؟
کا 118/قزوین استادیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) گفت: امام رضا (ع) ولایتعهدی را به‌گونه‌ای پذیرفتند که شیعیان در امان باشند. امام رضا (ع) هنگام پذیرش ولایتعهدی شرط گذاشتند که در هیچ یک از امور سیاسی، انتصاب و برکناری مسئولین دخالت نکنند این بدان معنا بود که بالاجبار ولایتعهدی را پذیرفته‌اند و خلافت مأمون را نمی‌پذیرند. در حقیقت امام رضا (ع) بدون بهانه دادن به مأمون، چهره بنی‌عباس را افشا کردند.
داوود معماری در گفت‌وگو با کا 118 اظهار کرد: «سلسلة‌الذهب» به معنای زنجیره طلایی است و ذهب به معنای طلاست؛ معمولاً احادیث سند و متن دارند که سند همان راویان حدیث هستند که آن را نقل کردند. امام رضا (ع) در مسیر مدینه به مرو در شهر نیشابور به درخواست مردم نیشابور حدیث «سلسلة‌الذهب» را بیان کردند.
وی ادامه داد: این حدیث به این دلیل به «سلسلة‌الذهب» معروف شد که تمام زنجیره راویان آن معصوم هستند، امام رضا (ع) گفتند «پدرم از پدرش تا امیرالمؤمنین علی (ع) و او از پیامبر (ص) و او از جبرئیل نقل کرد که خداوند فرمود: «کَلِمَةُ لا اِلهَ اِلاَّ اللّهُ حِصْنی فَمَنْ دَخَلَ حِصْنی اَمِنَ مِنْ عَذابی؛ (کلمه) لا اله الا اللّه حصار من است و هر کس وارد حصار من شود از عذابم در امان است»، در حقیقت خداوند تأکید دارد که کلمه توحید، حصار محکم من است. هرکس داخل آن گردید، از عذاب من ایمن خواهد شد. اصل همه ادیان الهی اصل توحید و بقیه اصل‌ها بر آن استوار شدند. مهمترین اصل در جامعه دینی بحث توحید است.
استادیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) افزود: سپس امام فرمودند «بشروطها و انا من شروطها؛ اما این شرط‌هایی دارد و من از شرط‌های آن هستم» اما امام رضا (ع) نگفتند که امامت از شرایط توحید است بلکه فرمودند که «من» از شرایط توحید هستم؛ این بدان معناست که هر کس در دوره خود باید پیرو امام زمان خود باشد. در بین شیعیان کسانی بودند که به امامان قبل ایمان و عقیده داشتند ولی در دوره خود از امام زمان خود نافرمانی می‌کردند که امثال این گروه‌ها در تاریخ بسیار بودند. اصل توحید مشروط به اعتقاد و ایمان به امامت است اما بدان معنا نیست از لحاظ نظری به امامان معتقد باشیم بلکه هر کس به فراخور زمانی که در آن زندگی می‌کند باید امام زمان خود را بشناسد و او را باور داشته و پیروش باشد؛ به تعبیر قرآن کریم هیچ‌گاه از امام زمان خود سبقت نگیرید و یا از امام جا نمانید.
ورود شبهات به دنیای اسلام با نهضت ترجمه
وی تشریح کرد: تا پیش از دوران امام رضا (ع) خلفای بنی‌امیه و بنی‌عباس در رأس حکومت بودند ولی حضور معصومین و تعالیم قرآن کریم باعث شکل‌گیری تمدن اسلامی شد فلذا در زمان امام رضا (ع) نهضت ترجمه شروع شده بود. مسلمانان کتب دیگر کشورها و تمدن‌ها نظیر یونانیان، رومیان، مصریان، ایرانیان، شرق دور نظیر هند و چین را به زبان عربی ترجمه کردند که این کتب در زمینه‌های مختلفی نظیر علوم کیمیا، پزشکی و فلسفه بودند و باعث شکل‌گیری گروه‌ها و نحله‌های زیادی شد.
این استاد دانشگاه ادامه داد: از سالیان قبل از نهضت ترجمه گروه‌هایی نظیر اهل سنت، خوارج، مرجئه، مذهب جعفری، مذهب شافعی و اهل تصوف در درون جامعه اسلامی وجود داشتند لذا اعتقادات و باورهای تمدن‌های دیگر به این گروه‌ها افزوده شدند و جامعه اسلامی را تحت تأثیر قرار دادند. شاید بتوان گفت یکی از حساس‌ترین دوران امامت، دوران امام رضا (ع) است که مسلمین با اعتقادات و شبهات مختلف در مسائل اعتقادی و دینی و عرفانی و جهان‌شناسی و علمی مواجه بودند.
تأثیر امام رضا (ع) در رشد علمی و فرهنگی شیعه
معماری بیان کرد: امام رضا (ع) تأثیر زیادی در مقوله علمی و فرهنگی آن دوران داشتند، امام رضا (ع) در خصوص مسائل دینی و جهان‌شناسی با علمای بزرگ یهود، مسیحیت، زرتشت و آئین هندو مناظره داشتند و به ما آموختند که در ابتدا باید مقابل افکار بیگانه مدارا و سعه‌صدر داشته باشیم و با تفکر و تدبر با آنان سخن بگوییم، اگر به منطق قرآن کریم و سنت پیامبر مجهز باشیم و با بینش عمل کنیم و از رو به رو شدن با اندیشه و افکار دیگران نهراسیم می‌توانیم با اخلاق خوب، مدارا و حُسن خلق برای جذب آنان تلاش کنیم.
وی یادآور شد: در کتب مختلف به مناظرات حضرت رضا (ع) اشاره شده است که از جمله آن‌ها می‌توان به کتاب‌های اصول کافی، کلینی و بحارالانوار اشاره کرد؛ کتاب‌هایی نیز در خصوص احادیث امام رضا (ع) نگارش شده است که «عیون اخبارالرضا» شیخ صدوق از جمله آن‌هاست، کتاب «طب‌الرضا» نیز در ارتباط با فرمایشات حضرت در مورد سلامت جسمی است. همه این آثار گنجینه‌ای برای شیعه، جهان اسلام و حتی بشریت است. در روزگار ما که ارتباط انسان‌ها به هم نزدیک شده است باید از امام رضا (ع) بیاموزیم که با دیگران با خشونت برخورد نکنیم بلکه با فکر، اندیشه و اخلاق رفتار کرده و آنان را به آئین شیعه جذب کنیم.
استادیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) اضافه کرد: اکثر علمای اهل سنت امامان ما را امام و معصوم نمی‌دانند اما به عنوان عالمان برجسته، اهل بیت پیامبر (ص) و پیشوای مردم قبول دارند. حتی علمای اهل سنت به احادیث ائمه اطهار (ع) استناد می‌کنند و به عنوان راویان موثق و قابل اعتماد احادیث پیامبر (ص) و مفسران و عالمان قرآن کریم قبول دارند و در بسیاری از موارد نیز به سخنان حضرت رضا (ع) استناد کردند.
پیام امام رضا(ع) با پذیرش ولایتعهدی
وی تأکید کرد: امام رضا (ع) در کنار اقدامات علمی، در صحنه اجتماعی و سیاسی حضور داشتند که نمونه برجسته آن بحث ولایتعهدی مأمون است؛ مأمون خواست از امام به عنوان ابزاری برای توجیه کارهای خود استفاده کند ولی با سیاست و زیرکی امام رضا (ع) مواجه شد.
این استاد دانشگاه گفت: امام رضا (ع) سعی کردند که خود و شیعیان را از فتنه مأمون و عباسیان دور نگه دارند تا شیعه تضعیف نشود و در عین حال فرصت سوءاستفاده را نیز به مأمون ندادند. امام حسن (ع) نیز مجبور شدند با معاویه صلح کنند اما فرصت ندادند که معاویه از صلح‌نامه سوءاستفاده کند و همه بندها را وسیله‌ای برای رسواگری و افشاگری معاویه تبدیل کردند.
معماری اشاره کرد: امام رضا (ع) ولایتعهدی را به‌گونه‌ای پذیرفتند که شیعیان در امان باشند و تقویت شوند و در عین حال سیاست‌های مأمون را خنثی کردند. امام رضا (ع) هنگام پذیرش ولایتعهدی شرط گذاشتند که در هیچ یک از امور سیاسی، انتصاب و برکناری مسئولین کشور دخالت نکنند این بدان معنا بود که بالاجبار ولایتعهدی را پذیرفته‌اند و خلافت مأمون را نمی‌پذیرند. در حقیقت امام رضا (ع) بدون بهانه دادن به مأمون، چهره بنی‌عباس را افشا کردند.
ضرورت اصلاح سبک زندگی
وی با بیان یک روایت به مسئله اسراف پرداخت و گفت: در روایتی آمده است «در توس یکی از همراهان امام رضا (ع) سیبی را نیمه خوردند و بقیه را دور انداختند که امام از این رفتار ناراحت شد؛ امام رضا (ع) همیشه با لبخند و مدارا با افراد رفتار می‌کردند اما با دیدن این صحنه ناراحت شدند و به آن فرد گفتند اگر تو به این سیب نیازی نداری دیگرانی هستند که نیازمند هستند چرا نعمت‌های خداوند را اسراف می‌کنید».
استادیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) اضافه کرد: امام رضا (ع) دور انداختن سیب را اسراف و گناه می‌دانند لذا باید بیاموزیم نعمت‌های الهی را به گونه‌ای استفاده کنیم که به دیگران هم برسد، با زیاده‌روی در استفاده از نعمت‌ها و هدر دادن نعمت‌های الهی مردم بسیاری گرسنه خواهند ماند که این ناسپاسی به درگاه خداوند است.
وی گفت: بر اساس آمار دورریز مواد غذایی در ایران به اندازه ۳۵ میلیون نفر در سال است که رقم بالایی است؛ این اسراف هم از نظر اقتصادی مسئله مهمی است و هم باعث می‌شود مردم مناطق محروم از نعمت‌ها بی‌نصیب باشند.
معماری در پایان سخنانش متذکر شد: این حدیث به ما می‌آموزد که باید سبک زندگی خود را اصلاح کنیم و بدون اسراف، نعمت‌های الهی را هدر ندهیم؛ باید به گونه‌ای از نعمت‌های خداوند استفاده کنیم که دیگران هم از این نعمت‌ها برخوردار باشند.
انتهای پیام
